Zakaz zawarcia i unieważnienie małżeństwa. Co warto wiedzieć na ten temat?

Istnieją powody, dla których zawarcie małżeństwa jest niemożliwe lub małżeństwo zostaje uznane za nieważne. Kiedy sąd rozpatruje unieważnienie małżeństwa i w jakim przypadku wejście w związek małżeński jest zakazane? O tym poniżej!

Przeczytaj i oceń!

4.8/5 - (18)

Małżeństwo, którego nie było?

Jednym z powodów ustania małżeństwa jest jego unieważnienie. Do innych przyczyn powodujących jego zakończenie zalicza się:

Związek małżeński traktowany jest tak, jakby nie istniał od początku, gdy wyrokiem sądu małżeństwo zostaje unieważnione.

Kup Oryginalny prezent ślubny

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje kilka powodów, które są podstawą do unieważnienia małżeństwa. Każdy z nich jest specyficzny i różni się charakterem od pozostałych.

Zaproszenia ślubne Zobacz

Unieważnienie cywilnego małżeństwa. Jakie powody mogą być podstawą do przeprowadzenia tej procedury?

Krok, jakim jest wzięcie ślubu to poważna decyzja, która powinna być skrupulatnie przemyślana. Zgodnie z polskim prawem, małżeństwo może jednak zostać unieważnione z kilku powodów. Jakie są podstawowe przyczyny unieważnienia małżeństwa? 

• brak wymaganego wieku małżonków
• ubezwłasnowolnienie małżonka
• choroba psychiczna albo niedorozwój umysłowy małżonka
• pozostawanie w innym związku małżeńskim przez małżonka
• pokrewieństwo lub powinowactwo między małżonkami
• stosunek przysposobienia pomiędzy małżonkami.

Oprócz powyższych sytuacji, kiedy jeszcze można unieważnić małżeństwo? Małżeństwo może być unieważnione z powodu wady oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński. Mamy z nią do czynienia, gdy oświadczenie zostało złożone:

• przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli
• pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony
• pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste

Jak przebiega proces unieważnienia ślubu cywilnego?

Wiecie już, jakie są przesłanki do unieważnienia małżeństwa cywilnego. Jak w praktyce wygląda taka procedura? Osoby, które mają konkretne powody ku unieważnieniu małżeństwa muszą złożyć stosowny pozew. Należy jednak pamiętać, że w uzasadnionych przypadkach nie tylko małżonkowie mogą wystąpić z takim pozwem – to, kto może w praktyce starać się o unieważnienie małżeństwa cywilnego jest zdeterminowane powodem, dla którego związek miałby zostać unieważniony. Oznacza to, że jeżeli przyczyną unieważnienia małżeństwa miałaby być bigamia, z żądaniem unieważnienia mogą wystąpić chociażby dzieci z pierwszego małżeństwa. Pozew o unieważnienie małżeństwa cywilnego powinien być złożony w odpowiednim sądzie okręgowym.

Kiedy zawarcie małżeństwa jest zakazane?

Prawo zabrania zawierania małżeństw:

• z krewnymi w linii prostej (rodzice, dzieci, wnuki)
• z rodzeństwem (również przyrodnim)
• osoby przysposabiającej i przysposobionej
• powinowaci w linii prostej (teściowie, synowe, zięciowie – jednakże z ważnych przyczyn sąd może wyrazić zgodę na małżeństwo między powinowatymi)
• osobom, które nie ukończyły 18 lat (sąd opiekuńczy z ważnych powodów może wydać zezwolenie na małżeństwo kobiecie, która ukończyła 16 lat)
• osobom, które już pozostają w związku małżeńskim
• osobom całkowicie ubezwłasnowolnionym, 
• osobom dotkniętym chorobą psychiczną lub niedorozwojem umysłowym (chyba że stan zdrowia lub stan umysłu osoby chcącej zawrzeć związek małżeński nie zagraża małżeństwu).

Kiedy można stwierdzić nieważność małżeństwa w Kościele Katolickim?

Przedstawiliśmy możliwe powody unieważnienia małżeństwa cywilnego, ale w Polsce wiele par decyduje się również na ślub kościelny. Jak w takim razie wygląda w praktyce procedura unieważnienia ślubu kościelnego, czy i kiedy można w ogóle unieważnić ślub kościelny? Od razu zwróćmy uwagę na to, że takie określenie jest błędne – w Kościele Katolickim nie można unieważnić ślubu. Możliwe jest wyłącznie stwierdzenie jego nieważności. Podobnie jak w przypadku unieważnienia małżeństwa cywilnego, chcąc wystąpić o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego, osoba musi mieć ku temu konkretne przesłanki, które będą podstawą do rozpatrzenia sprawy. Jakie mogą być powody stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego? Do możliwych przyczyn zalicza się, między innymi:

• przymus
• podstęp, czyli celowe wprowadzenie w błąd
• zawarcie małżeństwa pod warunkiem
• nieodpowiedni wiek
• pokrewieństwo (niedopuszczalne jest zawarcie małżeństwa w linii prostej pokrewieństwa oraz w linii bocznej do 4 stopnia włącznie) 
• powinowactwo w linii prostej
• pokrewieństwo prawne (adopcja)
• święcenia
• wieczysty, publiczny ślub czystości
• małżonkobójstwo
• istniejący węzeł małżeński
• chorobę psychiczną
• wykluczenie potomstwa
• niezdolność płciową
• niezdolność do podjęcia ważnych obowiązków małżeńskich  wynikających z przyczyn natury psychicznej
• różną wiarę (ślub z osobą nieochrzczoną).

Warto pamiętać, że przyczyny dla kościelnego stwierdzenia nieważności małżeństwa generalnie mogą dotyczyć formy kanonicznej, zgody małżeńskiej oraz tak zwanych, przeszkód zrywających. Trzeba zwrócić również uwagę na to, że lista możliwych powodów jest o wiele dłuższa. Ważna jest jeszcze jedna kwestia: w Kościele Katolickim nie funkcjonuje instytucja rozwodów, dlatego w stosunku do procedury stwierdzenia nieważności ślubu nie należy stosować potocznego określenia „rozwód kościelny”.

Ile kosztuje procedura stwierdzenia nieważności ślubu kościelnego?

Koszty, na jakie trzeba się przygotować w przypadku procedury stwierdzającej nieważność małżeństwa kościelnego to kwestia indywidualna, uzależniona, między innymi, od tego, w jakiej kurii będzie prowadzony proces, czy będą wymagane opinie specjalistów i czy strona procesu zdecyduje się na skorzystanie z usług prawnika specjalizującego się w prawie kanonicznym. Koszty warto wstępnie oszacować jeszcze przed rozpoczęciem starania się o stwierdzenie nieważności, na przykład, porównując cenniki kancelarii prawniczych.

Jak wygląda przebieg procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego?

Początkiem procesu jest złożenie tak zwanej skargi powodowej we właściwym Sądzie Kościelnym. W skardze powinny zostać opisane najważniejsze powody, które miałyby być podstawą dla stwierdzenia nieważności związku małżeńskiego. Kolejnym etapem procedury będzie pozyskiwanie niezbędnych w sprawie dowodów. Oznacza to, między innymi, przesłuchanie ewentualnych świadków, zgromadzenie opinii specjalistów, na przykład, psychologów itp. Po tej części procesu, dochodzi do opublikowania akt, do których dostęp zyskują strony oraz reprezentujący ich prawnicy. To moment, w którym można dodatkowo wnieść nowe dowody uzupełniające. Przed wydaniem wyroku swój głos wnosi Obrońca Węzła Małżeńskiego i prawnicy reprezentujący klientów. Warto pamiętać, że od wyroku sądu I instancji możliwe jest wniesienie apelacji.

Podsumowanie tego artykułu

• O czym należy pamiętać, jeśli chce się unieważnić ślub?

  Unieważnienie ślubu cywilnego przebiega inaczej niż procedura stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego (w Kościele Katolickim nie istnieje unieważnienie małżeństwa, a jedynie stwierdzenie nieważności). Trzeba być na to przygotowanym. W obu przypadkach trzeba mieć jednak uzasadnione powody, żeby rozpocząć postępowania.

• Czym skutkuje unieważnienie ślubu cywilnego?

  Skutkiem unieważnienia jest sytuacja, w której małżeństwo traktuje się, jako niebyłe, czyli tak, jakby nigdy nie zostało zawarte. Wsparciem w trakcie procedury unieważniania małżeństwa jest pomoc prawników z zakresu prawa rodzinnego. Do efektów unieważnienia zalicza się, między innymi: powrót małżonków do wcześniejszych nazwisk czy zakończenie stosunku powinowactwa. Jednocześnie należy zaznaczyć, że dzieci urodzone w małżeństwie nadal pozostają dziećmi urodzonymi w małżeństwie.

• Czym różni się unieważnienie od rozwodu cywilnego?

  Unieważnienie małżeństwa jest możliwe wyłącznie w sytuacji, kiedy związek został zawarty w wadliwy, błędny sposób, na przykład z uwagi na to, że jedna ze stron pozostawała w innym małżeństwie, które zostało wcześniej zawarte. Rozwód natomiast jest stosowany w przypadku tych związków małżeńskich, które zawarto w ważny, prawidłowy sposób. W związku z tym rozwód i unieważnienie małżeństwa to dwie odmienne procedury.

• Czy istnieją rozwody w Kościele Katolickim?

  Nie – potoczne stosowanie terminu „rozwód kościelny” jest błędne. Strony mogą starać się jedynie o stwierdzenie nieważności małżeństwa.